روایی آزمون

روایی

روایی اصطلاحی است که به هدفی که آزمون برای تحقق بخشیدن به آن درست شده است اشاره می کند. لین و گراند(2000) روایی را به صورت ” یک ارزشیابی از کفایت و مناسبت تفسیرها و استفاده های نتایج سنجش” تعریف کرده اند . کاپلان و ساکوزو گفته اند ” روایی رامی توان به صورت توافق بین نمره آزمون و کیفیتی که قرار است اندازه بگیرد تعریف کرد” بنا بر آنچه گفته شد، آزمونی دارای روایی است که برای اندازه گیری آنچه مورد نظر است کافی و مناسب باشد.

روایی را می توان به سه دسته روایی محتوایی، ملاکی و سازه را نشان می دهند. روشهای تعیین روایی محتوایی و روایی صوری که مشتق روایی محتوایی است به روشهای قضاوتی معروفند و در آنها خود ابزار اندازه گیری مورد قضاوت و داوری واقع می شود.

روشهای تعیین روایی ملاکی ( روایی پیش بینی و روایی همزمان) و روایی سازه  روشهای تجربی نامیده می شوند زیرا در آنها ماهیت پاسخهایی که به سئوالهای آزمون داده می شود  مورد بررسی قرار میگیرد.( آندرون و بورک،2001)

روایی محتوایی به این مطلب اشاره می کند که نمونه سئوالهای مورد استفاده شده در یک آزمن تا چه حد معرف کل جامعه سئوالاتی است که می توان از محتوا یا موضوع مورد نظر تهیه کرد.روش تعیین روایی محتوایی

هیچ گونه روش آماری برای تعیین ضریب روایی محتوایی وجود ندارد. در عوض برای تعیین روایی محتوایی یک آزمون از قضاوت متخصصان در این باره که سوالهای آزمون تا چه حد میزانی معرف محتوا و هدفهای برنامه یا حوزه محتوایی هستند استفاده می شود. با این حال ” قضاوت های مربوط به روایی محتوایی نه قطعی هستند و نه نهایی، آزمونها از سطوح مختلف روایی بخوردارند و متخصصان در قضاوتهای خود همیشه با هم توافق نظر ندارند” (مرفی و دیوید شوفر،1994، ص 110)

 

منبع: کتاب ” اندازه گیری، سنجش و ارزشیابی آموزشی” نوشته ” دکتر علی اکبر سیف”

روایی صوری

روایی صوری یک از مشتقات روایی محتوایی است. روایی صوری به این مطلب اشاره می کند که سئوالهای آزمون تا چه حرد در ضاهر شبیه به موضوعی هستند که برای اندازه گیری آن تهیه شده اند.

مورفی و شوفر ( 2001) گفته اند که ” اصطلاح روایی صوری به درجه ای از منطقی بودن که یک آزمون به نظر کسانی که به آن جواب می دهند میرسد گفته می شود)

در واقع روایی صوی نم یتواند نوعی روایی باشد، بلکه تنها یک ویژگی آزمون است که در پاره ای از مواقع وجود آن مفید به نظر می رسد.

روش تعیین روایی صوری

از آنجا که روایی صوری نوع خاصی از روایی محتوایی است، همان روشی که برای تعیین روایی محتوایی به کار می رود، یعنی استفاده از نظر متخصصان، در اینجا نیز برای تعیین روایی صوری قابل استفاده است.

 

منبع: کتاب ” اندازه گیری، سنجش و ارزشیابی آموزشی” نوشته ” دکتر علی اکبر سیف”

روایی ملاکی

منظور از روایی ملاکی میزان ارتباط بین نمرات حاصل از یک آزمون با نمرات حاصل از یک آزمون یا وسیله اندازه گیری دیگری است. بنابراین، هر زمان که از نمرات یک آزمون برای پیش بینی عملکرد افراد در آزمون دیگری استفاده کنیم، با روایی ملاکی سرو کار داریم. آزمون دوم که عملکرد فرد در آن پیش بینی می شود ملاک نام دارد.

گاهی این پیش بینی برای آینده است، یعنی نمرات آزمونی که به صورت ملاک به کار خواهد رفت پس از گذشت یک فاصله زمانی از اجرای آزمون اول، گردآوری خواهد شد که به آن روایی پیش بینی گفته می شود. و زمانی این پیش بینی بدون فاصله و در زمان حال صورت می پذیرد که به آن روایی همزماند می گویند. گرانلاند و لین (1991) در این باره گفته اند که استفاده از نمرات آزمون آمادگی خواندن به عنوان وسیله ای برای پیش بینی پیشرفت آتی دانش آموزان در خواندن، موردی از رابطه پیش بینی است، و کاربرد نمرات آزمون مهارت استفاده از فرهنگ لغات که به منظور تعیین توانایی فعلی دانش آموزان در استفاده واقعی فرهنگ لغات ( که از طریق مشاهده سنجیده می وشد) به کار می رود نمونه ای از رابطه همزمان است.

روش تعیین روایی پیش بینی

از آنجا که در روایی پیش بینی همیشه نوعی ملاک مرود نظر است که نمرات آزمون پیش بینی کننده یا پیش بین را باید با آن مقایسه کرد به آن روایی ملاکی نیز گفته می شود. روایی ملاکی به فن تجربی مطالعه رابطه بین نمرات آزمون ( پیش بینی کننده) و نوعی اندازه بیرونی مستقل (ملاک) مربوط می شود. ( مهرنز و لهمان، 1984) روایی ملاکی را می توان با توجه به درجه ای که عملکرد آزمون شونده در کی آزمون با عملکرد او در آزمون دیگر ارتباط دارد تعریف کرد. پس برای تعیین روایی پیش بینی یک آزمون، دو آزمون ضروری است. ضریب همبستگی بین نمرات حاصل از این دو آزمون شاخص روایی پیش بینی آزمون مورد نظر خواهد بود.

بعضی وقتها تعیین ضریب همبستگی بین آزمون پیش بین و آزمون ملاک کار آسانی است، اما گاه به دست آوردن یک ضریب همبستگی بین این دو آزمون کار ساده ای نیست.

در تعیین روایی پیش بینی همچنان که می توان از چندین ملاک استفاده کرد، استفاده از چندین آزمون پیش بین نیز این نوع روایی را افزایش می دهد و بر قدرت پیش بینی می افزاید.

 

منبع: کتاب ” اندازه گیری، سنجش و ارزشیابی آموزشی” نوشته ” دکتر علی اکبر سیف”

روایی همزمان

روایی همزمان نوعی روایی پیش بینی است که در آن، به جای تعیین رابطه بین دو آزمون پس از گذشت یک فاصله زمانی، رابطه بین دو آزمون به طور همزمان تعیین می شود. هدف از تعیین روایی همزمان بین دو آزمون این است که معلوم سازیم آیا می توان یکی از این دو آزمون را به جای دیگری به کار بریم یا نه.

روش تعیین روایی همزمان

در تعیین روایی همزمان، هنگام اندازه گیری متغیر پیش بین، علاوه بر این متغیر، متغیر ملاک نیز موجود است، در حالی که در تعیین روایی پیشبینی، متغیرملاک در آنده اندازه گیری می شود.

رابطه بین این دو آزمون همزمان اجرا شده ، نشان دهنده روایی همزمان است.

 

منبع: کتاب ” اندازه گیری، سنجش و ارزشیابی آموزشی” نوشته ” دکتر علی اکبر سیف”

روایی سازه

روایی سازه بیشتر از روایی محتوایی و روایی پیش بینی جنبه نظری دارد. بنابه تعریف، یک آزمون در صورتی دارای روایی سازه است که نمرات حاصل از احرای آن به مفاهیم یا سازه های نظریه مورد نظر مربوط باشد( کرانباخ، 1970).

معنی سازه به مفهوم نزدیک است. کرلینجر ( 1965) سازه را این گونه تعریف کرده است ” سازه یک مفهوم است اما سازه یک معنی اضافی بر مفهوم دارد و آن این است که سازه برای مقاصد ویژه به طورر عمده و از رو ی آگاهی ابداع می شود”. همه سازه های علمی دارای درو ویژگی مهم هستند:

خلاصه ای انتزاعی از پاره ای نظام مندی های طبیعت اند

ره رویدادهای عینی و قابل مشاهده مربوط اند.

روش تعیین روایی سازه

برای تعیین روایی سازه نخست باید سازه یا متغیر مورد نظر را عریف کرد. این متغیر به صورت یک سازه در نظامی از مفاهیم قرار خواهد داشت که آن نظام این سازه، به طریقی منطقی، با سازه های دیگر در ارتباط خواهد بود. این روابط در نظریه بخصوصی بیان شده اند.

پس از تعریف کردن سازه، برای اندازه گیر آن، آزمونی تهیه می شود. سپس، با توجه پیش بینی های نظریه، نمرات حاصل از این آزمون باید با متغیرهای دیگر مورد بحث در نظریه روابط پیش بینی شده را نشان دهند. اگر وجود روابط نشان داده شد، آزمون مورد نظر دارای روایی سازه است.

برای مثال، سازه هوش گرچه یک مفهوم قابل مشاهده نیست، نظریه های روانشناختی و پرورشی مطالب زیادی در باره آن بیان کرده اند. هوش با پیشرفت تحصیلی رابطه مستقیم دارد و از این قبیل. بنابراین متخصص هوش سنجی، پس از اینکه تعریفی از هوش به دست داد، برای آن یک آزمون می سازد و رابطه بین نمرات حاصل از این آزمون را با سرعت یادگیری، میزان پیشرفت تحصیلی، و غیره تعیین می کند. چنانچه نتایج حاصل پیش بینی های نظریه هوشی را تایید کردند، گفته می شود که آزمون تهیه شده یک آزمون هوشی رواست.

تعیین روایی سازه می تواند ار روش های زیر به دست آید

1-     تعیین همبستگی آزمون با سایر آزمونهای روا

یکی از راه های تعیین روایی سازه این است که همبستگی بین نمرات آزمون مورد نظر را با یک آزمون موجود دارای روایی که باری همان سازه ساخته شده است تعیین کنیم. اگر آزمون جدید با آزمون موجود همبستگی زیادی داشته باشد، فرض می شود که این دو آزمون سازه واحدی را اندازه میگیرند و در نتیجه آزمون جدید نی برای سازه مورد نظر یک آزمون رواست. به این نوع روایی، روایی همگرا می گویند.

2-     تمایز سنی

راه دیگر تعیین روایی سازه، توجه به تمایز سنی است. اگر یکی از ویژگی های انسان با بالا رفتن سن پیشرفت نشان دهد، نمرات آزمونی که برای اندازه گیری این ویژگی درست شده باشد باید منعکس کننده این مطلب باشد.

3-     تحلیل عاملی

راه دیگر تعیین روایی سازه استفاده از روش تحلیل عاملی است. تحلیل عاملی یا تحلیل عوامل یک روش آماری است که از طریق آن تعداد و ماهیت متغیرهایی را که یک آزمون اندازه می گیرد مشخص می کنند. در تحلیل عاملی این کار از طریق ادغام تعداد زیادی از ماده ها یا متغیرها با همدیگر و ایجاد تعداد معدودی متغیر قابل بررسی به نام عامل انجام می شود.

4-     همسانی درونی

در این روش، ساخت درونی آزمون بررسی می شود. ملاک مورد استفاده برای بررسی همسانی درونی نمره کل آزمون است. روش معمول برای این کار این است که همبستگی بین نمرات آزمون فرعی یا خرده آزمونها با نمرات کل آزمون محاسبه می شود و هر یک از این خرده آزمونها که با نمره کل آزمون همبستگی اندکی را نشان داد از آزمون حذف می شود. از لحاظ نظری نمرات خرده آزمون  ها باید با نمره کل آزمون همبستگی زیادی داشته باشد.

در ضمن، خرده آزمونها نباید با هم همبستگی زیادی داشته باشند زیرا در چنین حالتی فرض می شود که همه آنها بر روی هم حوزه رفتاری واحدی را اندازه گیری می کنند.

شواهد مربوط به روایی سازه مستلزم شواهد مربوط به روایی محتوایی است. شواهد مربوط به روایی محتوایی نیز به نوبه خود نیازمند این است که ماده های ابزار اندازه گیری به طور کامل معرف حیطه یا حوزه مورد استنباط باشند.

 

منبع: کتاب ” اندازه گیری، سنجش و ارزشیابی آموزشی” نوشته ” دکتر علی اکبر سیف”

روایی محتوایی آزمونهای وابسته به ملاک

روایی محتوایی آزمون های وابسته به هنجار و آزمونهای وابسته به ملاک بسیار شبیه به هم هستند با وجود این، در تعیین روایی برای آزمونهای وابسته به ملاک وابستگی سئوالهای آزمون به محتوا و هدفهای مشخص یک موضوع بیشتر است.

روش تعیین روایی محتوایی آزمونهای وابسته به ملاک

برای تعیین روایی محتوای آزمونهای وابسته به ملاک بهتر است آزمون ساز از گروهی از داوران صاحب نظر در موضوع بخواهد تا سئوالهای آزمون را بخواند و آنها را با توجه به میزان دقتی که هدفهای آموزشی و محتوای مورد نظر را می سنجد درجه بندی نماید. لازم نیست که تعداد داوران خیلی زیاد باشد اما لازم است که آنها هم از موضوع مورد سنجش و کسانی که آزمون برایشان ساخته می شود، آگاهی کامل داشته باشند. اعضای گروه داوران می توانند متخصصین یا مدرسین همان موضوع در سطح مورد سنجش باشند.

 

منبع: کتاب ” اندازه گیری، سنجش و ارزشیابی آموزشی” نوشته ” دکتر علی اکبر سیف”

 پایایی و روایی

هیچ سنجشی بی خطا نیست. هر قدر هم که ابزار سنجش ما دقیق و هر قدر تلاش ما برای مشاهده دقیق باشد باز همواره سنجش آمیخته با خطاست. هر نوع سنجشی شامل درجه ای از خطاست که به آن " خطای سنجش " می گویند. اما هدف ما این است که خطای سنجش را تا حد امکان کاهش دهیم. مهمترین معیار درستی سنجش , اعتبار آن است یعنی سنجش واقعا سنجش همان چیزی باشد که قصد سنجش آن را داریم. سنجش باید از ثبات هم برخوردار باشد یعنی هرگاه آن را دوباره تکرار کنند به همان نتایج برسند. این ثبات سنجش را پایایی می خوانند. البته وقتی سنجش از اعتبار برخوردار نباشد پایایی آن هم مناسبتی نمی یابد. قبل از بکارگیری ابزارهای اندازه گیری لازم است پژوهشگر از طریق علمی، ‌نسبت به روا بودن ابزار اندازه گیری مورد نظر و پایایی آن که مکمل هم بحساب می آیند اطمینان نسبی پیدا کند. ابزاری که برای جمع آوری داده ها مورد استفاده قرار میگیرد درمرحله نخست باید از روایی )اعتبار( برخوردار باشد و درمرحله دوم باید پایایی )اعتماد( داشته باشد . در واقع یکی از شروطی که باعث می شود یک تحقیق روایی داشته باشد این است که ابزار تحقیق، روایی داشته باشد.

  
·         مفهوم روایی (Validity) پاسخ دهنده این است که ابزار اندازه ­گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می سنجد. موضوع روایی از آن جهت اهمیت دارد که اندازه ­گیری­های نامتناسب می­تواند هر پژوهش علمی را بی ارزش سازد.

·                 مفهوم پایایی (Reliability) قابلیت تکرار روش یا ابزار اندازه گیری است. میزان سازگاری نتایج حاصل از اجرای مجدد آزمون با ابزار اندازه گیری را پایایی گویند. اگر روشی از پایایی برخوردار نباشد، داده های گردآوری شده روایی (اعتبار)نیز نخواهند داشت. در تحقیقات کمی به پایایی (Reliability) می گویند و در تحقیقات کیفی به آن Dependability می گویند.

مثال:

 اگر بخواهیم شیوع کم وزنی هنگام تولد را در نوزادان یک زایشگاه بدانیم ، باید همه نوزادان تولد یافته را وزن کنیم . برای این کار می بایست از ترازوی مخصوص توزین نوزاد و آنهم ترازوی استاندارد استفاده شود تااهداف تحقیق را درست اندازه گیری کند و به عبارتی ابزار تحقیق از روایی برخوردار باشد. دراین  مثال سپس باید دید با چند بار وزن کردن آیا وزن یک کودک را در هر مرحله ، مشابه وزن قبلی نمایش می دهد تا به پایایی دست یابیم.

  
روایی یا اعتبارسازی   (Validity or Credibility) 

اعتبار یا روایی به ارتباط منطقی، بین پرسشهای آزمون و مطلب مورد سنجش اشاره دارد. وقتی گفته میشود آزمون، روایی دارد به این معنا است که پرسش های آزمون به طور دقیق آنچه را که مورد نظر میباشد، میسنجد. اعتبار، جنبه های مختلف دارد و ارتباط بین پرسش و آزمودنی با توجه به کلیه جنبه های آن حاصل میشود. در صورتی که این ارتباط وجود نداشته باشد اعتبار به وجود نمی آید.

مهمترین ویژگی هر آزمون بوده و نشان می دهد که تا چه حد آزمون آنچه را که برای اندازه گیری آن طراحی شده اندازه می­گیرد. بعبارت دیگر روایی، رابطه یک آزمون را با اهدافش نشان می دهد. روائی بدین معناست که روش یا ابزار به کار رفته تا چه حدی قادر است خصوصیت مورد نظر  تعیین شده به وسیله اهداف تحقیق را درست اندازه گیری کند. در تحقیقات کمی به روایی Validity می گویند و در تحقیقات کیفی به آن  Credibility   می گویند.

 نظر کارشناسان و متخصصین می تواند کمک خوبی برای بهبود روایی ابزار اندازه گیری باشد. موضوع روایی از آن جهت اهمیت دارد که اندازه گیری های نامتناسب می تواند هر پژوهش علمی را بی ارزش سازد. متأسفانه در اغلب تحقیقات دانشگاهی در کشورها به روایی ابزار تحقیق توجه کافی نمی شود.

به ارتباط منطقی بین پرسشهای آزمون و مطلب مورد سنجش اشاره دارد. وقتی گفته میشود آزمون روایی دارد به این معناست که پرسشهای آزمون به طور دقیق آنچه را که مورد نظر میباشد میسنجد. اعتبار (روایی ) جنبه های مختلف دارد و ارتباط بین پرسش و آزمودنی با توجه به کلیه جنبه های ان حاصل میشود.

  
انواع اعتبار یا روایی ابزارجمع آوری اطلاعات در تحقیقات کمی عبارتند از:

روایی  یا اعتبار محتوی

روایی  یا اعتبار صوری

روایی  یا اعتبار ملاکی

روایی  یا اعتبار پیش بین

روایی  یا اعتبار همزمان

روایی  یا اعتبار سازه

روایی  یا اعتبار استقرایی

 روایی  یا اعتبار همخوان

روایی  یا اعتبار وفاقی

روایی  یا اعتبار همگرا 

روایی  یا اعتبار تعریفی

 روایی  یا اعتبار افتراقی

روایی  یا اعتبار تفکیکی 

روایی  یا اعتبار تجربی

روایی  یا اعتبار عاملی

روایی  یا اعتبار نمونه­ گیری

 روایی  یا اعتبار وابسته به قوانین طبیعی

 روایی  یا اعتبار ترکیبی

 روایی  یا اعتبار ویژگی

 روایی  یا اعتبار افزایشی 
  
1)     به  ترکیب روایی 1 و 2 روایی منطقی نیز می گویند که به ظاهر و محتوای پرسشنامه و سوالات آن مربوط می شود.  که دو نوع دارد: 
الف) روایی ظاهری  یا روایی صوری
یکی از مشتقات روایی محتوایی است. به این مطلب اشاره می کند که سوالهای آزمون تا چه حد در ظاهر شبیه موضوعی هستند که برای اندازه گیری آن تهیه شده اند.: تائید صاحب نظران مبنی بر توانمندی سنجش ابزار اندازه گیری از جهت ظاهری روشن و بدون ابهام باشد. 
ب ) روایی محتوایی: 
تائید صاحب نظران از نظر کفایت ، کمیت ، کیفیت سوالات پرسشنامه یا مصاحبه و موارد لازم برای مشاهده.:هر وقت آزمون یا وسیله اندازه گیری طوری ساخته شود که در برگیرنده تمام مطالب و محتوای مورد نظر باشد روایی محتوایی میگویند. به این مطلب اشاره می کند که نمونه سوالهای مورد استفاده در یک آزمون تا چه حد معرف کل جامعه سوالهای ممکن است که می توان از محتوا یا موضوع مورد نظر تهیه کرد. آزمون، وقتی اعتبار محتوی دارد که هدف‌های آن با محتوای آزمودنی ارتباط داشته باشد. برای مثال، سنجش دقت افراد از طریق آزمون‌هایی امکان‌پذیر است که با مفهوم دقت ارتباط داشته باشد.  به این مطلب اشاره می کند که نمونه سؤالهای مورد استفاده در یک پرسش نامه یا مصاحبه تا چه حد معرف کل جامعه سؤالهای ممکنی است که می توان در رابطه با آن موضوع تهیه کرد معمولا نظر متخصصان در این باره کافی است. 
3- روایی ملاکی            : 
رابطه میان آزمون ( ابزار اندازه گیری ) عملکرد آزمودنی در یک مقیاس خارجی به نحوی که آن دو یعنی ( آزمون و عملکرد) به صورت نظری با هم مرتبط باشند. میزان ارتباط بین نمرات حاصل از یک آزمون با نمرات حاصل از یک آزمون یا وسیله اندازه گیری دیگر است.اعتبار ملاکی به صورت همبستگی نمره­های آزمون با یک ملاک خارجی که با متغیر مورد سنجش مربوط است، تعریف می­شود. اعتبار وابسته به ملاک را به اعتبار همزمان و اعتبار پیش‌بین تقسیم می­کنند. اگر اندازه متغیر ملاک همزمان با اجرای آزمون به دست آید، همبستگی آزمون با متغیر ملاک را اعتبار همزمان می­نامند. مانند، همبستگی بین نمره­های هوش و پیشرفت تحصیلی گروهی از دانش‌آموزان در یک زمان معین. در اعتبار پیش‌بین، اندازه متغیر ملاک مدتی پس از اجرای آزمون به دست می­آید. به عنوان مثال همبستگی بین نمره‌های یک تست هوش با نمره­های پیشرفت تحصیلی آزمودنی­ها در یک یا چند سال آینده، اعتبار ملاکی پیش‌بین آزمون هوش نامیده می­شود. 
  
4- روایی پیش بین       : 
آزمونهایی که بمنظور پیش بینی رویداد ها و یا پدیده ها ی به خصوصی ساخته می شوند و نیاز به داشتن روایی پیش بینی هستند. هرگاه بوسیله یک ابزار اندازه گیری بتوان بطور صحیح و دقیق رویداد و یا پدیده ای را پیش بینی کرد ان را ابزار اندازه گیری دارای روایی پیش بینی میگویند. ویژه آزمونهایی است که برای پیش بینی موفقیت افراد در امور تحصیلی یا شغلی بکار می روند. از طریق برقراری همبستگی با ابزار اندازه گیری مشابه؛ مانند نمرات ارزشیابی عملکرد (رفتار آتی) با آزمون سنجش توانایی فرد تعیین می گردد. 
5- روایی همزمان     : 
این روایی نوعی از روایی پیش بینی میباشد با این تفاوت که در روایی همزمان بجای تعیین رابطه میان دو آزمون با فاصله زمانی رابطه دو آزمون بطور همزمان تعیین میشود. هدف از این روایی این است که آیا میتوان یک آزمون را جانشین آزمون دیگری کرد یا نه ؟ روایی همزمان بیشتر در آزمونهایی استفاده میشود که کاربرد بالینی دارند. از طریق برقراری همبستگی بین داده های ابزار اندازه گیری مشابه مانند ایجاد ارتباط بین امتیاز ویژگی های کارآفرینی افراد و پرسشنامه ضریب کارآفرینی تعیین می گردد. 
به روایی پیش بین و روایی همزمان، روایی وابسته به معیار نیز می گویند. 
6- روایی سازه         : 
 در صورتی ابزار دارای روایی سازه یا توافقی است که نمرات حاصل از اجرای آن به مفاهیم یا سازه های و نظریه های مورد نظر و مرتبط با آن کار مربوط باشد . در مورد آزمون‌هایی لازم است که به منظور سنجش استعداد­های کلی و پدیده­های دارای ابعاد مختلف طراحی می­شوند. برای مثال، هوش پدیده ذهنی است که دارای ابعاد مختلفی از قبیل: سرعت انتقال، عکس‌العمل متناسب، تشخیص روابط بین پدیده­ها و میزان سازگاری می‌باشد. مجموعه ای از عوامل است که یک عامل را میسازد و آن را سازه نامند. اعتبار سازه بر این مطلب تأکید می­کند که آزمون تا چه اندازه سازه نظری یا صفت مورد نظر را اندازه می­گیرد. این سنجش مستلزم سه اقدام اساسی است: در ابتدا سازنده آزمون باید صفت مورد نظر را به دقت تحلیل کند. در مرحله بعد، چگونگی ارتباط صفت با متغیرهای دیگر را مورد توجه قرار دهد و بعد از طریق آزمایش معلوم کند که آیا این روابط فرضی واقعا وجود دارند یا نه. مثال : یک آزمون برای اندازه گیری پرخاشگری ساخته شده در صورتی دارای روایی سازه است که سؤالات حاصل از آن به سازه هایی که نظریه های پرخاشگری مربوط است ارتباط داشته باشد. 
ویژه آزمونهایی هست که درستی نظریه های علمی را میسنجد. یک آزمون در صورتی دارای روایی سازه است که نمرات حاصل از اجزای ان به مفاهیم یا سازه های نظریه مورد نظر مربوط باشند. بیشتر از روایی محتوایی و روایی پیش بینی جنبه نظری دارد. یک آزمون در صورتی دارای روایی سازه است که نمرات حاصل از اجرای آن به مفاهیم یا سازه های نظریه مورد نظر مربوط باشند. معنی سازه به معنی مفهوم نزدیک است. همه سازه های علمی دارای دو ویژگی هستند: 
1.      خلاصه ای انتزاعی از پاره ای نظام­مندیهای طبیعت اند. 
2.      به رویدادهای عینی و قابل مشاهده مربوط اند. 
  
روایی سازه گویای آن است که نتایج حاصل از به کارگیری ابزار سنجش تا چه اندازه با نظریه هایی که ابزار سنجش ( آزمون ) بر اساس آنها تدوین شده است تناسب دارد. 
الف) روایی همگرا: از طریق بررسی همبستگی بین دو یا چند ابزار اندازه گیری که خصیصه مرتبطی را اندازه می نمایند. 
ب) روایی عاملی : از طریق تکنیک تحلیل عاملی مشخص می شود مانند تعیین باز عاملی هر یک از عبارات که برای سنجش عواملی چون استقلال طلبی در نظر گرفته شده است. 
 ج) روایی واگرا: از طریق نشان دادن عدم وجود همبستگی بین دو آزمودنی که خصیصه های متفاوتی را اندازه گیری می کند. 
روش تعیین روایی سازه : برای تعیین روایی سازه نخست باید متغیر مورد نظر را تعریف کرد این متغیر به صورت یک سازه در نظامی از مفاهیم قرار خواهد داشت که در آن  نظام این سازه ,به طریقی منطقی , با سازه های دیگر در رابطه خواهد بود .این روابط در نظریه بخصوص بیان شده اند .پس از تعریف کردن سازه ,برای اندازه گیری آن ,آزمونی تهیه می شود سپس با توجه به پیش بینی های  نظریه ,نمرات حاصل ازاین آزمون باید با متغیرهای دیگر مورد بحث در نظریه روابط پیش بینی شده را نشان دهند. اگروجود این روابط نشان داده شد,آزمون مورد نظر دارای روایی سازه است . 
برای مثال:سازه هوش ,گرچه یک مفهوم قابل مشاهده نیست نظریه روانشناختی و پرورشی مطالب زیادی درباره آن بیان کرده اند. مثلا اینکه افراد با هوش در یادگیری سریع اند ,یا هوش یا پیشرفت تحصیلی رابطه مستقیم دارد.متخصص هوش سنجی ,پس ازاینکه تعریفی ,از هوش به دست داد,برای آن یک آزمون می سازد و رابطه بین نمرات حاصل ازاین آزمون را با سرعت یادگیری , میزان پیشرفت تحصیلی و غیره تعیین می کند چنانچه نتایج حاصل پیش بینی های نظریه هوشی را تایید کردند گفته  می شود که آزمون تهیه شده یک آزمون هوشی، رواست. 
برای تعیین روایی سازه از راههای مختلف استفاده می شود که عبا رتند از: 
1-تعیین همبستگی آزمون با سایر آزمونهای روا:آزمون مورد نظر را با یک آزمون موجود دارای روایی که برای همان سازه ساخته شده است تعیین کنیم : با روایی همگرا یا واگرا 
2-تمایز سنی :توجه به تمایز سنی است اگر یکی از ویژگی های انسان با بالا رفتن سن پیشرفت نشان دهد نمرات آزمودنی که برای اندازه گیری این ویژگی درست شده باید منعکس کنند. 
3-تحلیل عامل :تحلیل عوامل یک روش آماری است که از طریق آن تعداد و ماهیت متغیرهایی را که یک آزمون اندازه می گیرد مشخص می کنند. 
4- همسانی درونی : آخرین روش تعیین روایی سازه همسانی درونی است,آزمون بررسی می شود ملاک مورد استفاده بررسی همانی درونی (نمره کل آزمون ) است.اصطلاحات روایی محتوایی,روایی پیش بینی ,وروایی سازه ابتدا تنها برای آزمون های وابسته به هنجاربه کار می رفتند,اما کاربرد آنها در مورد آزمونهای وابسته به ملاک تیر کاملا امکان پذیر است.(اندازه گیری سنجش و ارزشیابی آموزشی , دکتر علی اکبر سیف) 
تعریف علمی سازه را بنویسید : 
مفاهیم پیچیده که در سطح بالاتری از تجرید (انتزاع) قرار دارند سازه نامیده می شوند.  انگیزش؛ هوش؛ اضطراب و قابلیت اجتماعی بصورت مستقیم قابل مشاهده نیست برای تعریف عملیاتی یک سازه باید متغیرهای معرفی را که نشان گر این سازه باشد مشخص کرد .زیرا از یک سو به مهارتهای اجتماعی و از سوی دیگر به فرآیند اجتماعی شدن تنها با ایجاد شرایط خاص و با کمک متغیرها امکان پذیر می گردد . 
واژه های «مفهوم» و «سازه» معنای مشابه دارند، با وجود این تمایز مهمی در بین آنها وجود دارد. برای درک این تمایز، باید به تفاوت های بین انتزاع مفاهیم توجه کنیم. برخی مفاهیم با واقعیت ها و چیزهایی که توصیف می کنند ارتباط نزدیک دارند. مثلا مفهوم میز را می توان با نشان دادن میزهای معینی به آسانی بیان کرد. برخی مفاهیم را نمی توان به آسانی به پدیده هایی که این مفاهیم در برابر آنها ایجاد شده ربط داد. مثلا مفاهیمی چون طرز فکر، یادگیری و نقش انگیزش از این گونه اند.این گونه مفاهیم در واقع تجریدهایی عالی تر از رویدادهای محسوس و ملموس اند و می توان آنها را نوعی استنباط دانست. معانی این مفاهیم را نمی توان به سهولت با نشان دادن چیزهای خاص یا افراد یا رویدادهای معینی به دیگران تفهیم کرد. این نوع تجریدهای عالی تر به این دلیل که از مفاهیمی با سطح انتزاع بالاتر ساخه شده اند در پژوهش علمی «سازه» خوانده می شوند. 
7- روایی  یا اعتبار استقرایی: میزان رابطه شهودی ظاهری اقلام یک آزمون با رفتارهایی که فرض می­شود، مورد سنجش قرار می­گیرند. 
8- روایی  یا اعتبار همخوان: اعتبار تثبیت‌شده از طریق مقایسه نتایج آزمونی تازه با نتایج آزمونی که قبلا معتبر شناخته شده است. 
9- روایی  یا اعتبار وفاقی: اعتبار یک آزمون یا اصلی که با نسبت افراد موافق یا معتبر بودن آن تعیین می­شود. 
10- روایی  یا اعتبار همگرا: میزان همبستگی نمرات یک آزمون با چندین عامل مختلف را گویند. وجود این همبستگی برای اطمینان از این که آزمون آنچه را که باید سنجیده شود می­سنجد، ضروری است. 
11-روایی  یا اعتبار تعریفی: اعتبار یک آزمون، متکی بر این است که اقلام تشکیل‌دهنده آن طبق تعریف آنچه را که باید سنجیده شوند می­سنجند. 
12-روایی  یا اعتبار افتراقی: اعتبار یک آزمون، مبتنی بر میزان پیش‌بینی عملکرد افتراقی در دو یا چند تکلیف را گویند. 
13-روایی  یا اعتبار تفکیکی: میزان نقص همبستگی یک آزمون با آزمایشات یا مهارت‌هایی که قرار نیست سنجیده شوند را گویند.
14-روایی  یا اعتبار تجربی: میزانی که می­توان به تجربه نشان داد که یک آزمون آنچه را مورد نظر است می­سنجد. 
15- روایی  یا اعتبار عاملی: میزان همبستگی نمرات در نتایج دو آزمونی که قرار است چیز واحدی را بسنجد. 
16- روایی  یا اعتبار نمونه­ گیری: میزانی که به نظر می­رسد یک آزمون صفات نمونه‌گیری‌شده خاص را در زمینه هر آنچه قرار است سنجیده شود، می­سنجد. 
17- روایی  یا اعتبار وابسته به قوانین طبیعی: میزانی که به نظر می­رسد یک آزمون با توجه به یک نظریه کلی، آنچه را که باید بسنجد، می­سنجند. 
18-روایی  یا اعتبار ترکیبی: اعتبار یک وسیله آزمایش پیچیده یا مجموعه کاملی از آزمون‌ها، مبتنی بر رابطه بین نمره مرکب که بازنمایی عوامل مختلفی است که در آزمون عملکرد واقعی نمایانده می­شوند. 
19-روایی  یا اعتبار ویژگی: میزانی که یک آزمون هر یک از صفات زمینه­ای هر آنچه را که قرار است سنجیده شود، می­سنجد. 
20- روایی  یا اعتبار افزایشی: میزانی که یک آزمون از طریق پالایش تدریجی(مثلا با حذف مواردی که هماهنگ با سایر مواد معتبر نیست) به معیاری قابل اطمینان برای سنجش آنچه مورد نظر است، تبدیل می­گردد. 
  
عوامل موثر بر روایی آزمون –ابزار سنجش : 
 الف :عوامل درونی   
1- -دستورالعمل یا راهنمای آزمون 2- کیفیت سوالات آزمون 3- ترتیب قرار گرفتن سوالات 4- طول یک آزمون یا تعداد سوالات آن 
ب: عوامل بیرونی : 
1- ترکیب آزمون شوندگان از لحاظ توانایی مورد اندازه گیری 
2- اجرای نامناسب آزمون 
3- اشکالات موجود در تصحیح پاسخ های آزمون شوندگان و نمره گذاری بخصوص در آزمونهای تشریحی 
4- ویژگی های روانی آزمون شوندگان مثل بالا و پایین بردن سطح انگیزش آنان یا کمی و یا زیادی اضطراب آنها 
نحوه سنجش در روایی ابزار اندازه گیری: 
به طور کلی ، روش های تعیین روایی ابزار اندازه گیری که ذکر شد را می توان به پنج دسته جهت سنجش تقسیم نمود. 
1)      روش تایید خبرگان و صاحب نظران: مطالعات و بررسی ها نشان می دهد که روایی محتوای آزمون به طور معمول از سوی متخصصین موضوع مربوطه تعیین می شود . به عبارتی روایی محتوا به قضاوت داوران بستگی دارد و از مشابهت و سازگاری بین اهداف تحقیق و محتوای آزمون و ابزار اندازه گیری نوعی ارزشیابی ذهنی و کیفی به عمل آورند. به منظور تجزیه و تحلیل دقیق روایی منطقی ابزار اندازه گیری باید دیدگاه صاحبنظران را به صورت کمی بیان نمود. 
مزیت :  با استفاده از فنون آماری مناسب مانند آزمون دو جمله ای ، آزمون میانگین و نیز آمار توصیفی ( فراوانی و درصد ، میانگین ، میانه ، انحراف معیار ) به تجزیه و تحلیل کمی روایی ظاهری و محتوای ابزار اندازه گیری اقدام نمود و به طور دقیق نشان داد که آیا ابزار مورد استفاده از دیدگاه صاحبنظران دارای روایی منطقی می باشد یا نه . 
2)      روش همبستگی : 
رایج ترین سنجش روایی ابزار اندازه گیری، استفاده از همبستگی است. روش همبستگی را برای تعیین روایی وابسته به ملاک (  معیار) و روایی سازه توصیه می شود. در روایی وابسته به ملاک مشاهده همبستگی مثبت بین ابزار اندازه گیری مورد نظر و آزمون مشابه گویای وجود روایی پیش بین و یا همزمان در ابزار سنجش می باشد. 
          تحقیق همبستگی (همخوانی)
  
     وقتی بخواهیم میزان ارتباط یک یا چند متغیر رابا یک یا چند متغیر دیگر مورد بررسی قرار دهیم ، ازاین روش استفاده می کنیم .معمولاً این نوع مطالعات درصدد پاسخکویی به سه سؤال زیر هستند : 
 اوّل آن که آیا رابطه ای بین این دو دسته از اطلاعات وجود دارد یا نه ؟ در صورت منفی بودن جواب دو سؤال دیگر نخواهد شد ولی اگر جواب مثبت باشد ، دو سؤال دیگر مطرح خواهد شد دومین سؤال در مورد جهت این همبستگی یا رابطه است . یعنی آیا رابطه ی مستقیم وجود دارد یا  معکوس ؟ همانطور که می دانیم در این روش ما به دنبال روابط علَّی نیستیم ، بلکه فقط میزان روابط بین متغیرها را بررسی می کنیم . یکی از ویژگی های این تحقیق آن است که کمتر به کنترل متغیرها نیاز است . در نتیجه تاثیر عوامل خارج از کنترل بر نتایج زیاد است . 
  
3)      ماتریس ویژگی چندگانه _ مقیاس چند گانه 
با استفاده از این روش می توان روایی سازه ( همگرا و واگرا ) را به خوبی بررسی کرد. 
  
4)      تکنیک تحلیل عاملی: 
 تکنیک بسیار پیشرفته و فنی است برای تعیین بار عاملی هر یک از سوالات یا عبارات اندازه گیری مانند پرسشنامه استفاده می گردد. به طور کلی در تکنیک تحلیل عاملی اگر بیش تر سوالاتی که سنجش مولفه خاصی در نظر گرفته شده اند در تبیین آن بار عاملی بالای ( معمولا بیش از 20 یا 25 درصد) داشته باشند. مولفه های مربوط دارای روایی عاملی خواهند بود. 
5)      تحلیل ممیزی: 
    تکنیک پیشنهادی برای ارزیابی روایی مدل های مفهومی تحقیق. 
  همچنین جهت تعیین روایی وابسته به ملاک (پیش بین و همزمان) و روایی سازه (روایی تشخیص یا واگرا) شیوه بسیار آسان و اثربخش است. با به کارگیری شیوه مزبور, پژوهشگر می تواند بر اساس داده های حاصل در فرآیند پژوهش به تعیین روایی ابزار سنجش یا مدل تحقیق بپردازد. از جمله مزایای  دیگر تکنیک تحلیل ممیزی , ارائه درصد توفیق روایی اصلی یا قطعی مدل تحقیق می باشد که در سایر فنون روا سازی چنین امکانی مشاهده نمی شود. یکی از نرم افزارها DEA می باشد و یا BCC. 
  
6)       تابع ممیزی: 
 معادله رگرسیونی است که معرف عضویت آزمودنی ها در گروه طبقه بندی شده می باشد. این تابع امتیاز اعضای گروه را از یکدیگر متمایز می سازد.  بنابراین تابع مزبور گویای آن است که هر یک از آزمودنی ها متعلق به کدام گروه است. 
  
پایایی یا اعتماد و اطمینان سازی (Dependability or Reliability)  
  
پایایی با این امر سروکار دارد که ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی بدست می دهد. بعبارت دیگر: «همبستگی میان یک مجموعه از نمرات و مجموعه دیگری از نمرات در یک آزمون معادل که بصورت مستقل بر یک گروه آزمودنی بدست آمده است» چقدر است. 
پایایی یک وسیله اندازه گیری به دقت آن اشاره می کند،‌یک آزمون در صورتی دارای پایایی است که اگر آن را در یک فاصله زمانی کوتاه چندین بار به گروه واحدی از افراد بدهیم نتایج حاصل نزدیک بهم باشند بعبارت دیگر باید نتایج مشابه ای را فراهم نماید و این نشان می دهد که سایر متغیرها تغییری نکرده اند. 
به بیان دیگر اگر ابزار اندازه گیری را در یک فاصله زمانی کوتاه چندین بار به یک گروه واحدی از افراد بدهیم نتایج نزدیک بهم باشد و برای اندا